door Dennis Kuijk
9 juni 2020
In mijn vorige blog schreef ik over een technisch haalbaar project waarbij ook nog eens meerwaarde werd gecreëerd door de bewoners erbij te betrekken. Die zaten eigenlijk allemaal op een zelfde lijn en dat hielp er een zeer succesvol project van te maken. Maar wat als een oplossing voor de een het probleem voor de ander vormt? Je wilt bijvoorbeeld water vasthouden om droge periodes te overbruggen, maar het water dat je vasthoudt zorgt voor vochtoverlast? Dan moet dus een middenweg gevonden worden tussen het voldoende bestrijden van droogte en een zo gering mogelijke, acceptabele wateroverlast. En het liefst geen compromis waarvan ieder last van gaat ondervinden, maar eentje die ook effectief is. Wat we inmiddels merken is dat onze eigen klimaatbestendigheid niet zo groot is. Onze keuzes blijken voor de nukken van het jaargetijde gevoelig. ’s Zomers wordt de droogte voelbaar en willen we meer water infiltreren en vasthouden. Blijkbaar helpt een droge periode bij het creëren van water bewustzijn. Als vervolgens de dagen weer lengen en druilerige dagen voor een hoge grondwaterstand zorgen reageren we onmiddellijk met de roep om zoveel mogelijk water af te voeren.
Bebouwd gebied in laaggelegen deltagebieden krijgt overigens met veel verschillende uitdagingen te maken als gevolg van een veranderend klimaat. Problemen door water op straat en hitte eilanden zijn in dat licht algemeen bekend. Het volgende voorbeeld is illustratief voor de tegengestelde belangen die ik beschreef. Ik zie bijvoorbeeld ook schimmels in gebouwen als gevolg van hoge grondwaterstanden en slechte doorlatendheid van de ondergrond. Maar ja, droogte is weer “sluipmoordenaar” voor zowel landelijk, maar vooral ook stedelijk gebied. Stedelijk groen verdroogt, houten paalfunderingen degraderen, bodemdaling zet sneller door om maar een paar voorbeelden te noemen. Overigens allemaal problemen die afzonderlijk eigenlijk technisch vrij eenvoudig op te lossen zijn. Het zoeken van een gedeelde oplossing blijkt echter nog niet zo makkelijk te zijn als beide problemen tegelijkertijd opspelen. Actief grondwater peilbeheer lijkt een goede oplossing te zijn dit soort problemen in samenhang onder controle te krijgen. De sleutel tot succes ligt daarbij besloten in het woordje “actief”. Dat betekent dat je aan de knoppen kunt draaien en de negatieve gevolgen van grondwaterstandswisselingen voor alle betrokkenen kunt minimaliseren.
Actief Grondwater Peilbeheer
In de oude binnenstad van Delft zijn veel woningen op staal gefundeerd, dus direct op de ondergrond en zonder palen. Dit zorgt voor problemen zodra de ondergrond inklinkt of zakt door veenoxidatie (bodemdaling). Bodemdaling veroorzaakt een kleiner wordende ontwateringsdiepte onder gebouwen en wegen. Als je in zo’n geval de grondwaterstand verder verlaagt zorgt dat voor een verdere toename van de bodemdaling enzovoort. In veel gevallen is een gedegen ontwerp van een systeem met Actief Grondwater Peilbeheer (AGAPE) genoeg om zowel overlast als onderlast te voorkomen. Ook als er bij elke grondwaterstand wel sprake is van nadelige gevolgen kan er in veel gevallen een acceptabele middenweg worden bewandeld. Dat houdt soms in dat een belanghebbende wat schade of ongemak moet accepteren of moet investeren in bouwkundige maatregelen. Ik durf eigenlijk de stelling wel aan dat met een benadering met AGAPE actief peilbeheer op basis van een transparante en gedegen afweging van de gevolgen voor alle betrokkenen op korte en lang termijn, er voor iedereen acceptabele oplossingen mogelijk zijn. Dat vraagt in een voortraject veel commitment van burgers en overheden. En van ons als ingenieurs ons beste beentje voor te zetten om alle factoren die van invloed kunnen zijn zo helder en eenduidig mogelijk in te brengen en toe te lichten. Gebruikmakend van een integrale aanpak en combinatie van kennis in verschillende schaalniveaus lossen wij problemen daadwerkelijk op. Gemeente kunnen hier echt het verschil maken. Inzicht verschaffen in stedelijk grondwater, de grondwater randvoorwaarden te schetsen en de mogelijke oplossingen voor perceel eigenaren aan te reiken. Naar mijn inziens ligt bij gemeentes een belangrijke taak als het er om gaat delta’s leefbaar en bewoonbaar houden!
